W Mezopotamii dominowała muzyka wokalna, ale wykorzystywano też instrumenty: liry, harfy, flety, oboje. Liry i harfy były stopniowo rozbudowywane (od 3 do kilkunastu strun). Po raz pierwszy w znanej historii zastosowano progi na gryfach chordofonów. Pierwsze zachowane zabytki dokumentują nazwy strun liry.

Według obecnego stanu wiedzy, w starożytnej Mezopotamii prawdopodobnie nie istniała notacja muzyczna. Utwory przekazywane wyłącznie drogą pamięciową. Praktyce muzycznej (czyli wykonywaniu muzyki) przypisywano moc sprawczą, była traktowana na równi z magią i dostępna jedynie kapłanom.

Muzyka związana była z religią i ceremoniałem dworskim. Traktowana była jako jedna z nauk, na równi z magią, astrologią i matematyką. W Mezopotamii powstały pierwsze zarysy teorii muzyki. Interwały, czyli proporcje podziału struny, łączono ze zjawiskami naturalnymi: ładem wszechświata i kosmosem. Takie postrzeganie muzyki przetrwało w kulturze aż do europejskiego średniowiecza.

Starożytny Egipt przyczynił się do rewolucji w muzyce. Poza muzyką religijną, związaną z kultem i ceremoniałem dworskim pojawiają się też dokumenty wskazujące na praktykę muzykowania świeckiego. Czyli po prostu Egipcjanie grali dla przyjemności. Co więcej, inaczej niż w Mezopotamii, muzykę (nawet sakralną) mogły wykonywać kobiety. Nic dziwnego, jako że egipski panteon obfitował w boginie.

Jednej z nich, Izydzie, poświęcony jest najbardziej z Egiptem kojarzony instrument, grzechotka nazywana sistrum. Poza tym w instrumentarium starożytnego Egiptu pojawiają się harfy, liry, lutnie, flety, fletnia pana i różnego rodzaju trąby.

W Egipcie powstał zalążek szkolnictwa muzycznego. Więc to, że chodzicie do szkoły muzycznej zawdzięczacie właśnie starożytnym Egipcjanom! Wprawdzie nie znano wówczas jeszcze zapisu muzycznego, ale żeby podpowiadać muzykom kształt linii melodycznej wykorzystywano cheironomię – pokazywanie melodii ręką.

Instrumentarium greckie obejmowało chordofony i aerofony. Do pierwszej grupy należą kithara i lira – podobne instrumenty, posiadające pudło rezonansowe wygięte w łuk, połączone jarzmem (poprzeczką). Do tej poprzeczki przymocowane były struny. Grało się plektronem (czyli kościaną albo metalową płytką). Według greckiej mitologii na kitharze grał Apollo – bóg muzyki, przodownik dziewięciu Muz. 

Innymi chordofonami byly harfa, psałterium, oraz służący do obserwacji teoretycznych monochord.

Pośród aerofonów pojawiają się trąba, róg i przejęta później przez Rzymian buccina.

Typowym dla starożytnej Grecji instrumentem był aulos – podwójny obój. Niedawno dokonano wiernej rekonstrukcji tego instrumentu na podstawie oryginału zachowanego w muzeum i prawdopodobnie wiemy już, jak aulos brzmiał.

Pośród aerofonów nie można zapomnieć też o fletni pana, z której powstaniem wiąże się mitologiczna opowieść.

Pan to faun, opiekun lasów, pół człowiek pół kozioł. Zakochał się w nimfie Syrinx. Ta, uciekając przed nim przybiegła nad jezioro. Tam została zamieniona w trzcinę. Pan zerwał trzcinę i zbudował instrument, nazwany od imienia nimfy syringą.

W starożytnej Grecji powstawały też bardziej skomplikowane instrumenty. W III w. pne Ktesibios z Aleksandrii skonstruował pierwsze organy wodne.