Polscy kompozytorzy, których musisz znać
Poniżej znajdziesz listę 30 polskich kompozytorów, o których koniecznie musisz wiedzieć. Ich twórczość w wielu przypadkach jest nieznana z różnych powodów – przyćmiona działalnością ich bardziej medialnych kolegów, nie promowana ze względów politycznych, często bardziej znana w krajach Europy Zachodniej niż na naszym rodzimym podwórku. Bardzo szkoda, bo często tworzyli oni prawdziwe perełki, o których obecnie wiedzą nieliczni. Czas, żeby poznać i docenić ich twórczość!
Wykaz poniżej nie jest oczywiście kompletny, brakuje tu wielu postaci, które koniecznie powinny się znaleźć w takim zestawieniu. Z biegiem czasu lista poniżej będzie uzupełniana, tak więc bądźcie czujni!
Studiował na Akademii Krakowskiej (obecnie Uniwersytet Jagielloński). Zatrudniony został jako compositor cantus u króla Zygmunta II Augusta. Później pracował w kapeli dworskiej księcia Mikołaja Radziwiłła.
XVII wieczny historyk Szymon Starowolski napisał o nim: Gdyby losy pozwoliły mu żyć dłużej, z pewnością nie potrzebowaliby Polacy zazdrościć Włochom Palestriny.
Jest autorem polifonicznej muzyki wokalnej. Jego utwór In Te Domine Speravi jest pierwszym utworem polskiego kompozytora wydanym poza granicami Polski (1554, Norymberga).
Postać niejednoznaczna i fascynująca z historycznego punktu widzenia. Pełnił ważne funkcje państwowe (podskarbi wielki litewski, miecznik wielki litewski) w związku z czym nie mógł pozostać bierny polityczne: najpierw uczestniczył w konfederacji targowickiej, a potem walczył w powstaniu kościuszkowskim. Przysiągł służyć carycy Katarzynie, a ostatecznie działał na emigracji jako polski agent w Konstantynopolu i Paryżu. Ostatnie 10 lat spędził we Włoszech. Pochowany jest w Bazylice Świętego Krzyża we Florencji.
Jest autorem muzyki salonowej - fortepianowych polonezów, menuetów, kadryli, walców, a także pieśni i jednej opery, która nie doczekała się wystawienia. Najbardziej znanym utworem Ogińskiego jest Polonez a-moll Pożegnanie Ojczyzny.
Kompozytor i teoretyk muzyki, przez pewien czas współpracował z Józefem Elsnerem (nauczycielem Chopina) jako dyrygent Teatru Narodowego. Był członkiem Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie, należał do loży masońskiej. Zaczął wydawać pierwsze polskie czasopismo muzyczne - Tygodnik Muzyczny, który po pół roku splajtował i pozostawił Kurpińskiego z dziurą budżetową.
Opublikował podręczniki do nauki harmonii i gry na klawikordzie, jest też autorem rozprawy historycznej na temat kompozytorów polskich, z której dowiadujemy się o istnieniu kapeli rorantystów.
Muzyka Kurpińskiego waha się pomiędzy klasycyzmem i romantyzmem. Z jednej strony pod kątem instrumentacji i formy dzieła nawiązuje do twórczości Haydna i Mozarta. Z drugiej wykazuje romantyczne zainteresowanie muzyką ludową, wprowadzając do utworów melodie o charakterze mazura i poloneza.
Oprócz licznych orkiestrowych polonezów warto posłuchać jego koncertu klarnetowego i cyklicznego utworu sięgającego po koncepcję malarstwa dźwiękowego: Bitwa pod Możajskiem (Wielka symfonia bitwę wyobrażająca).
Jedna z pierwszych kobiet pianistek w historii kultury europejskiej. Koncertowała w wielu krajach Europy, grając na królewskich dworach w Berlinie i Londynie.
Na stałe zamieszkała w Petersburgu, gdzie komponowała, prowadziła słynny salon kulturalny i samotnie wychowywała córki (Helenę i Celinę - później żonę Mickiewicza). Zmarła na cholerę w czasie epidemii.
Muzyka Marii Szymanowskiej, a szczególnie jej mazurki i nokturny wywarły wielki wpływ na młodego Chopina.
Początkowo związany ze Lwowem, wyjechał do Wiednia, gdzie spotkał się z wybitnym skrzypkiem Ludwigiem Spohrem. Pod jego wpływem Lipiński skupił się na rozwijaniu swoich umiejętności w grze na skrzypcach. Koncertował razem z Niccolo Paganinim, a także z Marią Szymanowską.
W późniejszych latach związany był z Lipskiem i Dreznem jako koncertmistrz tamtejszych orkiestr. Współpracował z Ryszardem Wagnerem, przyjaźnił się z Robertem Schumannem. Działał intensywnie jako pedagog, miał duży wpływ na karierę Henryka Wieniawskiego.
Spośród jego utworów koniecznie trzeba posłuchać koncertu skrzypcowego D-dur op. 21.
Przez całe życie (z małym epizodem w Berlinie) związany był z Warszawą. Prowadził orkiestrę Teatru Wielkiego.
Jego II Symfonia c-moll op. 15 została nagrodzona na konkursie muzycznym we Wiedniu, a później wykonana pod batutą Felixa Mendelssohna w Lipsku.
Napisał operę Monbar, czyli Flibustierowie op. 30, do której uwertura jest często wykonywana w formie koncertowej. Twórczość fortepianowa Dobrzyńskiego inspirowana jest muzyką Fryderyka Chopina.
W młodości mieszkał w Warszawie, z powodów politycznych (Wielka Emigracja) wyjechał do Paryża i tam spędził resztę życia.
Znany na całym świecie kompozytor genialnej muzyki fortepianowej - wirtuozowskich etiud, nawiązujących do polskiej muzyki mazurków, epickich ballad i scherz, pełnych nostalgii nokturnów. Autor cyklu 24 Preludiów op. 28, licznych polonezów i walców, a także utworów z towarzyszeniem orkiestry, m. in. 2 koncertów fortepianowych e-moll op. 11 i f-moll op. 21.
Co 5 lat w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs Chopinowski, będący wielkim świętem muzyki Chopina.
Do posłuchania: Ballada g-moll op. 23
Znany głównie jako kompozytor muzyki operowej (Halka, Straszny Dwór) i licznych pieśni (12 zeszytów Śpiewników domowych, m.in. Prząśniczka, Dziad i Baba, Stary Kapral).
Przez wiele lat dyrygent Teatru Wielkiego w Warszawie. W jego muzyce słychać elementy muzyki polskiej w postaci polonezów i mazurów.
Oprócz dzieł wokalno-instrumentalnych (kantaty, msze) tworzył też muzykę fortepianową i uwertury koncertowe (Bajka).
Henryk Wieniawski już od wczesnego dzieciństwa miał możliwość obcowania z muzyką i sztuką. W domu lekarza Tadeusza Wieniawskiego w Lublinie gościli wybitni artyści i ludzie kultury. Jego żona, Regina Wollf początkowo sama uczyła syna muzyki, Henryk szybko jednak potrzebował bardziej zaawansowanych nauczycieli.
W wieku ośmiu lat tak dobrze grał na skrzypcach, że pomimo młodego wieku został przyjęty do Konserwatorium Paryskiego. W wieku 14 lat spotkał się w Paryżu z Ferenzem Lisztem i Karolem Lipińskim. Jego trasa koncertowa po rosyjskich metropoliach przyniosła mu sławę i stanowisko koncertmistrza na dworze carskim.
Spośród jego utworów trzeba koniecznie posłuchać Legendy op. 17, którą zadedykował swojej żonie.
Co 5 lat w Poznaniu odbywa się Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego.
Początkowo myślał o karierze pianisty, porzucił jednak ten pomysł na rzecz studiowania kompozycji i kontrapunktu. Został następcą Stanisława Moniuszki w Konserwatorium Warszawskim, gdzie prowadził klasę harmonii i kontrapunktu. Później przeniósł się do Krakowa. Tam założył Konserwatorium Krakowskie, w którym aż do śmierci był dyrektorem.
Skomponował 4 opery, Koncert Fortepianowy Es-dur i muzykę kameralną. Najbardziej znanym utworem jest jego uwertura koncertowa W Tatrach.
Muzyka Żeleńskiego nie zdobyła dużego rozgłosu przyćmiona nowatorskimi utworami kompozytorów Młodej Polski.
Kompozytor i animator kultury muzycznej Warszawy II połowy XIX wieku. Studiował kontrapunkt u Stanisława Moniuszki.
W czasie pobytu w Niemczech spotkał się z Ferenzem Lisztem, który pozytywnie ocenił jego utwory. Objął stanowisko dyrygenta Teatru Wielkiego po Władysławie Żeleńskim. Prowadził też klasę kompozycji w Instytucie Muzycznym w Warszawie, jego uczniami byli między innymi Karol Szymanowski, Mieczysław Karłowicz i Ludomir Różycki.
Pośród jego utworów najbardziej znanym jest poemat symfoniczny Step, który początkowo miał być uwerturą do niepowstałej nigdy opery Ogniem i mieczem.
Studiował fortepian i kompozycję we Wiedniu i Petersburgu. Wyjechał do Rzymu, gdzie uczył się kompozycji u Ferenza Liszta, stając się jego ulubionym uczniem. Z wielkim sukcesem koncertował w wielu europejskich metropoliach, grywając też na specyficznym, dwuklawiaturowym fortepianie.
Zmarł przedwcześnie na gruźlicę, w wieku 31 lat. Poza trzema pieśniami wszystkie utwory komponował na fortepian, tym bardziej nietypowym jest jego najbardziej znany utwór, zadedykowany Lisztowi Kwintet g-moll.
Wybitny pianista i polityk, w 1919 roku pełnił funkcję premiera RP i ministra spraw zagranicznych.
Po studiach w Warszawskim Instytucie Muzycznym koncertował w Paryżu i Londynie. Wielką sławę dała mu podróż koncertowa po Stanach Zjednoczonych.
Przed każdym koncertem przemawiał na rzecz niepodległej Polski. Prawdopodobnie właśnie dzięki jego działalności udało się sprawą Polski zainteresować prezydenta USA, który wsparł niepodległość Polski po I Wojnie Światowej.
Do posłuchania: Koncert fortepianowy a-moll op. 17
Pochodził ze Strzelec na Kielecczyźnie, dzieciństwo i młodość spędził w Krakowie. Jego matka prowadziła salon artystyczny, w którym bywali Hans von Bülow czy Anton Rubinstein.
Przyjaźnił się z Ignacym Janem Paderewskim. Studiował w konserwatorium paryskim kompozycję i fortepian, a na Sorbonie filozofię i języki obce.
W 1905 roku wyjechał na stałe do USA, gdzie dawał jako pianista koncerty i uczył fortepianu. Spośród jego licznych utworów warto zapamiętać Symfonię d-moll op. 21.
Przedstawiciel Młodej Polski. Stworzył ponad 20 pieśni na głos z fortepianem, i Koncert skrzypcowy A-dur (dedykowany jego nauczycielowi, wybitnemu skrzypkowi Stanisławowi Barcewiczowi). Poza tym jest autorem Symfonii Odrodzenie op. 7 i 6 poematów symfonicznych.
Z zamiłowania jeździł n nartach po Tatrach i robił zdjęcia, z jego inicjatywy powstał zalążek dzisiejszego TOPR-u. Miłość do gór skończyła się dla Karłowicza tragicznie - zginął zasypany lawiną pod Małym Kościelcem. W miejscu jego śmierci stoi kamień upamiętniający kompozytora.
Do śmierci Karłowicza nawiązał Wojciech Kilar pisząc utwór Kościelec 1909.
Fitelberg był przede wszystkim dyrygentem - kompozycja była pobocznym zajęciem, które z biegiem czasu porzucił. Współpracował z Teatrem Wielkim w Warszawie i przez ponad 10 lat prowadził Filharmonię Warszawską.
Był wielkim wsparciem dla Karola Szymanowskiego, zarówno jeśli chodzi o instrumentację części utworów, jak i prowadzenie ich prawykonań.
Okres II Wojny Światowej spędził prowadząc koncerty w Ameryce Południowej i USA, po wojnie wrócił do Europy. Zmarł w Katowicach. Właśnie tam, od 1979 roku co 4 lata (a obecnie co 5 lat) odbywa się Międzynarodowy Konkurs Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga.
Do posłuchania: poemat symfoniczny Pieśń Sokoła
Przedstawiciel Młodej Polski. Uznawany jest, obok Chopina, za jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów.
Początkowo tworzył utwory na fortepian, pieśni i miniatury na skrzypce i fortepian. Później zaczął komponować na orkiestrę symfoniczną i właśnie te utwory stanowią jego najwybitniejsze dzieła.
Więcej o kompozytorze (czytaj...)
Jest autorem 2 koncertów skrzypcowych, 4 symfonii (m. in. III Symfonia Pieśń o nocy), opery Król Roger i baletu Harnasie. W uznaniu zasług na polu kompozycji został mianowany pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego.
Kilkakrotnie wyjeżdżał do Zakopanego, gdzie mieszkał w Willi Atma. Obecnie mieści się tam muzeum kompozytora.
Przedstawiciel Młodej Polski. Razem z Szymanowskim, Fitelbergiem i Apolinarym Szeluto założył Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich, która miała na celu wydawanie i promowanie współcześnie powstającej muzyki.
Przez pewien czas pracował we Lwowie, później związany był z uczelniami muzycznymi w Warszawie i w Katowicach. Jest autorem licznych utworów na fortepian solo, poematów symfonicznych i oper (między innymi opera Bolesław Śmiały op. 20), koncertu skrzypcowego i 2 koncertów fortepianowych.
Do posłuchania: Koncert fortepianowy op. 43
Studiował w Krakowie i Warszawie u Kazimierza Sikorskiego (u wybitnego pedagoga, który wykształcił wielu późniejszych kompozytorów, autora podręcznika do harmonii).
Ukończenie studiów zbiegło się z początkiem II wojny światowej, którą spędził we Lwowie i Lublinie. Po wojnie uczył dyrygentury i kompozycji w Krakowie i Katowicach.
Jego najbardziej znanym utworem są Etiudy Symfoniczne na fortepian i orkiestrę.
Studiował we Lwowie i Warszawie. Przed II wojną światową poza muzyką kameralną i orkiestrową tworzył muzykę filmową i rozrywkową. Jego autorstwa jest przedwojenny przebój “Baby, ach te baby” śpiewany przez Eugeniusza Bodo, a później Ryszarda Rynkowskiego.
W czasie wojny był więziony na Pawiaku, później stracił wszystkie swoje partytury w powstaniu warszawskim. Przeciwstawiał się nurtowi socrealizmu, przez to władze PRL-u nie pozwalały na publikację i wykonania jego dzieł. Zdecydował się na emigrację do Paryża i Monachium, gdzie pracował w Radiu Wolna Europa.
Do najważniejszych utworów Palestra należy opera Śmierć Don Juana i Koncert Skrzypcowy. Niestety, z powodu cenzury w Polsce za czasów PRL-u istnieje bardzo mało nagrań z muzyką Palestra.
Kompozytorka polsko-litewskiego pochodzenia. Studiowała w Warszawie aż trzy kierunki jednocześnie: kompozycję u Kazimierza Sikorskiego, skrzypce u Józefa Jarzębskiego oraz fortepian u Józefa Turczyńskiego
Dzięki Paderewskiemu otrzymała stypendium na wyjazd do Francji i studia u Nadii Boulanger. Przed II wojną światową koncertowała w całej Europie jako skrzypaczka, a czasem również jako pianistka, włączając do programu swoje utwory i muzykę Szymanowskiego.
Po wojnie pracowała w Łodzi i Warszawie, prowadząc klasy skrzypiec i kompozycji. Związana była jako jurorka z Międzynarodowym Konkursem Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego.
Komponowała głównie w nurcie neoklasycznym, do jej najważniejszych kompozycji należą koncerty skrzypcowe, wiolonczelowe i na altówkę.
Studiował fortepian i kompozycję w Konserwatorium Warszawskim. W trakcie II wojny światowej stracił niemal wszystkie swoje partytury.
Jego powojenna twórczość kojarzy się głównie z wynalezieniem aleatoryzmu kontrolowanego, w którym kompozytor określa wysokości dźwięków, ale nie określa konkretnie czasu ich trwania, jedynie ogólne ramy czasowe fragmentu.
Jako dyrygent jeździł po całym świecie współpracując z najwybitniejszymi orkiestrami, prowadząc wykonania swoich utworów.
Będąc członkiem Związku Kompozytorów Polskich był jednym z twórców festiwalu Warszawska Jesień. Spośród jego utworów warto zapamiętać Koncert na orkiestrę.
Studiował w Warszawie, Wiedniu, Paryżu i Londynie. Przed II wojną światową wrócił do Polski i w czasie okupacji zarabiał grając w duecie fortepianowym z Witoldem Lutosławskim.
Po wojnie dostał stanowisko w Związku Kompozytorów Polskich, jednakże nie identyfikował się z władzą i nie chciał pisać utworów socrealistycznych. Po naciskach ze strony władz PRL-u, przy pomocy pochodzącej z Anglii żony udało mu się wyemigrować do Londynu. To uznane zostało za zdradę - zakazano publikowania i wykonywania jego dzieł w Polsce.
Przyjaźnił się Ralphem Vaughanem Williamsem i Arthurem Benjaminem. Prowadził Orkiestrę Symfoniczną w Birmingham. W 1991 roku z rąk Królowej Elżbiety II otrzymał tytuł szlachecki. Jest autorem 10 symfonii i licznych innych utworów orkiestrowych, muzyki wokalno-instrumentalnej, koncertów i muzyki kameralnej.
Studiował w Katowicach, uczył się też prywatnie kompozycji u Kazimierza Sikorskiego. Otrzymał stypendium na studia we Francji u Nadii Boulanger.
Na stałe osiadł w Paryżu. Przyjaźnił się z Grażyną Bacewicz, z którą regularnie korespondował. Mimo że mieszkał w Paryżu, wydawał swoje utwory w Polskim Wydawnictwie Muzycznym. Regularnie bywał też na festiwalu Warszawska Jesień.
Od 2005 roku w Dąbrowie Górniczej (miasto, z którgo pochodził kompozytor) odbywa się Międzynarodowy Konkurs Muzyczny im. Michała Spisaka, który co roku skierowany jest do instrumentalistów innej specjalności.
Spośród jego utworów warto posłuchać jego Divertimenta na 2 fortepiany i orkiestrę.
Studiował w Bydgoszczy i w Łodzi, okres jego studiów przypadł na czas II wojny światowej. W 1946 otrzymał stypendium na studia w Paryżu u Nadii Boulanger.
Razem z Tadeuszem Bairdem i Janem Krenzem założyli Grupę 49, której ideałem twórczym było dążenie do umiarkowanej nowoczesności.
Równolegle do głównego nurtu działalności kompozytorskiej - pisania autonomicznych utworów na fortepian i orkiestrę, tworzył muzykę do filmów i przedstawień teatralnych.
Ze współpracy z puzonistą Juliuszem Pietrachowiczem powstały liczne utwory na puzon, m. in. Koncert puzonowy.
Studiował w Warszawie, brał udział w Wakacyjnych Kursach Muzyki Nowej w Darmstadt.
Jako kompozytor działał w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia w Warszawie, w Kolonii i Sztokholmie. Od 1967 roku prowadził Studio Muzyki Elektronicznej na Akademii Muzycznej w Warszawie. Był jednym z pierwszych kompozytorów w Polsce eksperymentujących z muzyką na taśmę (początki muzyki elektronicznej).
Spośród jego utworów najbardziej znanym jest Etiuda na jedno uderzenie w talerz, która powstała ze zmiksowania nagranego na taśmę dźwięku talerza.
Studiował w Warszawie. Razem z Kazimierzem Serockim i Janem Krenzem tworzyli Grupę 49. W języku muzycznym sięgał po dodekafonię, mimo to został nazwany “ostatnim polskim romantykiem” ze względu na swoją fascynację muzyką romantyzmu i baroku.
Jako członek Związku Kompozytorów Polskich był jednym z twórców Warszawskiej Jesieni. Obok dzieł koncertowych tworzył również muzykę teatralną.
Pochodził ze Lwowa, później związany był z Katowicami. Zadebiutował na Warszawskiej Jesieni, tworząc początkowo utwory neoklasycyzujące i dodekafoniczne.
Późniejsze utwory Kilara upraszczają znacznie język muzyczny i wprowadzają typową dla niego powtarzalność motywów muzycznych. Równolegle do muzyki koncertowej był autorem muzyki do licznych filmów, m. in. Andrzeja Wajdy i Francisa Forda Coppoli.
Do najbardziej znanych utworów Kilara należy Polonez z filmu Pan Tadeusz, oraz utwory orkiestrowe takie jak inspirowane folklorem Orawa i Krzesany.
Wraz z Krzysztofem Pendereckim i Kazimierzem Serockim wypracowali i rozwinęli typową dla lat 60-tych technikę sonoryzmu. W formie i technice kompozytorskiej sięgał po rozwiązania wypracowane w epoce średniowiecza i renesansu.
Stopniowo w jego twórczości następował zwrot w stronę dużych form wokalno instrumentalnych, o uproszczonym języku dźwiękowym. Do takich utworów należy jego najbardziej znana III Symfonia Pieśni Żałosnych, wykorzystująca tekst zachowany na ścianie gestapowskiego więzienia.
Wykonanie III Symfonii w Stanach Zjednoczonych sprawiło, że jego nazwisko z dnia na dzień stało się rozpoznawane na całym świecie. Pod koniec życia komponował utwory kameralne i solowe, na niewielką obsadę.
Jego nazwisko jest rozpoznawalne na całym świecie, otrzymywał liczne zamówienia kompozytorskie od licznych orkiestr i instytucji kultury. Jest uznawany za twórcę sonoryzmu.
Studiował w Krakowie, przez całe życie był związany z tym miastem, został rektorem Akademii Muzycznej w Krakowie. Początkowo zachwycił się awangardą, później zupełnie zmienił swoje podejście do estetyki muzycznej, tworząc bardziej tonalne utwory.
Tworzył symfonie, koncerty i opery (Diabły z Loudun, Raj Utracony, Ubu Rex).